Lectoraat Betrokken Wetenschap: “We maken wetenschap toegankelijk voor de mensen waar het onderzoek over gaat”

“Voor mij voelt de naam Betrokken Wetenschap als onze missie. We willen wetenschap toegankelijk maken voor de mensen waar het onderzoek over gaat”, aldus onderzoeker Evy van Gestel. Evy startte in maart 2024 als junior onderzoeker bij het lectoraat. “Betrokken wetenschap werkt twee kanten op. Binnen het lectoraat willen we de mensen waar het onderzoek over gaat betrekken bij alle fasen van het onderzoek doen. Anderzijds willen we ook zelf als betrokken wetenschappers te werk gaan.” Lector Gera Nagelhout vult Evy aan: “We waarderen én erkennen de ervaringskennis. Dat betekent ook dat we een positieve verandering willen maken voor en met deze mensen. We betrekken hen bij het onderzoek en wij zijn betrokken bij hen.”

De betrokkenheid staat daarbij centraal. Gera: “Vandaar dat de naam Betrokken Wetenschap zo mooi staat voor wat wij (willen) doen. We richten ons daarbij specifiek op onderzoek naar gezondheid, zorg en welzijn.”

Gera: “Je ziet dat veel onderzoek over mensen gaat, zonder dat de mensen waar het om gaat erbij betrokken zijn of echt gehoord worden. Hierdoor loop je een groot risico dat je de plank misslaat. Je doet onderzoek dat niet belangrijk voor hen is of komt met oplossingen waar zij niet op zitten te wachten.” Evy: “Je kan je ook afvragen of het wel ethisch is wanneer je geen onderzoek doet mét de mensen waarover het gaat. Als het over iemand gaat, dan zou diegene daar toch ook een stem in moeten hebben?”

Ook merken de onderzoekers dat in veel onderzoek (onbewust) steeds dezelfde groepen worden overgeslagen. Gera: “We werken daarom vooral ook samen met mensen die nog weinig betrokken worden in onderzoek. Denk aan mensen met een lagere sociaaleconomische positie, mensen met een beperking of mensen met een migratieachtergrond. Dit zijn juist de groepen voor wie gezond leven vaak het lastigste is en naar wie al zo weinig geluisterd wordt.” Evy vult haar aan: “Daar wordt het onderzoek echt beter van. De mensen zelf hebben andere ervaringen en perspectieven en kunnen daardoor inzichten toevoegen die de onderzoeker zelf niet heeft.”

Karen Mogendorff, in maart 2024 gestart als senior onderzoeker bij het lectoraat, kan zich daar helemaal in vinden. “Om gezondheidsverschillen te kunnen overbruggen is het nodig om verschillende perspectieven bij elkaar te brengen, zodat beleid en praktijk voldoende aansluiten op de organisatie van zorg en de leefwereld van de burgers. Daarnaast wordt wetenschap soms als koud en afstandelijk gezien. Door duidelijk te maken dat je betrokken bent en het perspectief van de ander serieus meeneemt kun je beter samenwerken op basis van gelijkwaardigheid.”

Daar zijn Gera, Karen en Evy heel duidelijk over: ga in gesprek met de mensen zelf en neem hen serieus. Stel veel vragen. Niet alleen over de inhoud, maar óók over het proces. Karen: “Betrokken wetenschap doe je met een open, toegankelijke en creatieve houding. Je brengt kennis en kunde van praktijk, ervaringsdeskundigen en betrokkenen samen om daaruit nieuwe inzichten, producten en acties te ontwikkelen.” Evy vult haar aan: “Vul als onderzoeker zo min mogelijk zelf in, maar faciliteer en bewaak de wetenschappelijke kwaliteit. Er is geen ‘golden bullet’ in mensgericht onderzoek. Wat werkt hangt af van context en personen.”

Daar is Gera het helemaal mee eens. Gera: “Er is niet één recept om je wetenschap inclusiever en participatiever te maken. Dit is altijd afhankelijk van je onderzoeksvraag en de context en mensen waarmee je werkt. Wel kan iedere onderzoeker stapjes zetten om steeds iets meer vanuit betrokkenheid te werken.” De komende tijd gaan de onderzoekers daarom ook aan de slag met het in kaart brengen wat wel of niet werkt in betrokken wetenschap. Evy: “Met als doel iets te ontwikkelen, zodat het voor collega-onderzoekers makkelijker is om (te starten met) mensen te betrekken in alle fasen van onderzoek.”

Ondanks dat het lectoraat pas net gestart is zijn ze al betrokken bij verschillende onderzoeksprojecten. Evy: “In deze eerste projecten komen onder andere de methodes burgerwetenschap, participatief actieonderzoek en ontwerpend onderzoek aan bod. Dit zijn belangrijke methodes die passen bij betrokken wetenschap en daar willen we de komende tijd nog meer over leren.”

Een mooi voorbeeld van een onderzoek waarbij het lectoraat betrokken is, is een overkoepelende evaluatie en kennisuitwisseling over burgerparticipatie in twaalf samenwerkingsverbanden van zorg en welzijn. “Met behulp van participatief actieonderzoek gaan we samen met deze samenwerkingsverbanden (inclusief de betrokken burgers) leren over succesfactoren, knelpunten en borging van burgerparticipatie”, aldus Gera. Het onderzoek wordt geleid door Universiteit Wageningen en voert het lectoraat uit met de Radboud Universiteit en de Universiteit Maastricht.

Naast projecten werkt het lectoraat ook aan het vergroten van kennis rondom betrokken wetenschap. Gera: “We stimuleren anderen om participatiever en inclusiever onderzoek te doen, bijvoorbeeld door het geven van workshops bij andere kennisinstellingen. Hiervan leren we zelf ook weer hoe we dit type onderzoek kunnen stimuleren en borgen.” Daarvoor heeft het lectoraat contact met andere lectoraten en onderzoeksgroepen binnen en buiten Avans Hogeschool. “We willen kennis vergroten en uitdragen over hoe je burgers – en dan vooral mensen die vaak buitengesloten worden van onderzoek – optimaal kunt betrekken bij onderzoek”, besluit Karen.

Lees meer over het lectoraat