Implementatie van palliatieve zorg voor mensen met complexe psychiatrische problematiek
Mensen met complexe psychiatrische problematiek hebben een verkorte levensverwachting en ontvangen vaak geen of ontoereikende palliatieve zorg. In dit project onderzoeken we de implementatie van richtlijnen palliatieve zorg in de ambulante en langdurige geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg. Dit onderzoek laat zien wat nodig is om richtlijnen palliatieve zorg te implementeren.
Onderzoeksvraag
Op welke wijze kunnen professionals samen met netwerkpartners, (ex-)cliënten en naasten de richtlijnen palliatieve zorg zo optimaal mogelijk implementeren ten behoeve van behandeling van mensen met complexe psychiatrische aandoeningen (inclusief verslaving)?
Methoden
Dit actiegerichte implementatie-onderzoek wordt uitgevoerd bij drie organisaties voor ambulante en langdurige ggz en verslavingszorg, te weten VNN, Reinier van Arkel en Novadic-Kentron. In verschillende onderzoeks-cycli met focusgroepen worden acties uitgezet, geëvalueerd en bijgesteld door de actieonderzoeksgroep. De actieonderzoeksgroep bestaat in iedere organisatie uit een onderzoeker, zorgprofessionals, netwerkpartners, (ex)-cliënten en hun naasten. Een begeleidingsgroep bestaande uit experts, onderzoekers en ervaringsdeskundigen ondersteunde de actieonderzoekgroep door te reflecteren op keuzes in het onderzoeksproces.
Resultaten
Bij start van het project bleek er een kennistekort over palliatieve zorg bij zorgprofessionals. Teams waardeerden daarom het stapsgewijs implementeren van de fasen van palliatieve zorg. Daarnaast werd het markeren van de start van palliatieve zorg als complex ervaren vanwege de bijkomende problematiek van cliënten, zoals ernstige verslaving(en), suïcidaliteit of een wens tot euthanasie. De teams ervaarden het meer passend in de reguliere zorg wanneer de fasering van palliatieve zorg aangepast werd, waarbij proactieve zorgplanning start vóórdat de palliatieve fase gemarkeerd werd. Om palliatieve zorg te kunnen borgen, lijkt het noodzakelijk fasen van palliatieve zorg in een structureel overleg te bespreken. De stapsgewijze implementatie maakte het gebrek aan specifieke richtlijnen voor deze cliëntengroep duidelijk, evenals het gebrek aan samenwerking met formele en informele steunbronnen. Dit leidde tot lokale netwerkvorming en stimuleerde implementatie. Het actie-onderzoek loopt bij alle organisaties door en resultaten worden telkens tussentijds gedeeld.
Conclusies
Palliatieve zorg sluit aan bij de huidige visie op gezondheid en herstel van de ggz. De implementatie van palliatieve zorg versterkt reguliere behandelprocessen en samenwerking met naasten en netwerk. De richtlijnen alleen zijn niet toereikend en actiegericht onderzoek helpt om de adaptatie ervan in de lokale context te borgen.
Aanbevelingen
Start met een gefaciliteerde, bottom-up en laagdrempelige implementatie van palliatieve zorg door, paradoxaal genoeg, de markering als eerste te borgen om van daaruit verdere acties te ontwikkelen gericht op proactieve zorgplanning voorafgaand aan de markering en vanuit de ontstane vragen en die cyclisch te evalueren.
